Waar was het feestje?

In de Burgerlijk Wetboeken van de eilanden is dat anders geregeld. Artikel 44 boek 1 BW Car stelt de eis van nationaliteit of verblijfplaats niet. En uit de lijst van stukken die moeten worden overlegd, volgt ook dat niet-Nederlandse trouwlustigen die geen woonplaats in Aruba hebben welkom zijn om in Aruba te trouwen. Zo’n huwelijk wordt dan volgens Arubaans recht gesloten. Wij noemen dat ook wel de lex loci celebrationis - in het IPR zijn we dol op zinnetjes in het Latijn - het recht van de plaats van viering (van de ceremonie) of, beter, “waar is het feestje?”.

Onze New Yorkers kunnen dus in Aruba trouwen. Het huwelijk wordt dan volgens Arubaans recht gesloten. Zijn ze met een Arubaans huwelijk eigenlijk ook in New York getrouwd? Dat is een goede vraag. Het antwoord hangt natuurlijk af van New York. Over het algemeen zal dat wel het geval zijn en kunnen de in Aruba getrouwde echtgenoten hun huwelijk in New York laten registreren en zijn ze ook in New York getrouwd.

“Waar was het feestje?” werkt ook als het gaat om een geval binnen het Koninkrijk. Twee Nederlanders die in Nederland woonden maar in Curaçao waren getrouwd, konden bij de Curaçaose rechter een echtscheiding halen. Daar speelde mee dat de echtgenoten waren geadviseerd, onjuist wel te verstaan, dat zij niet in Nederland zouden kunnen scheiden. Zij hadden dus al de nodige kosten gemaakt en de rechter vond het onnodig hen terug naar Nederland te sturen. En omdat de gronden voor echtscheiding in Nederland en Curaçao identiek zijn, was het volgens het Hof geen probleem dat de Curaçaose rechter naast de Nederlandse bevoegd zou zijn.

Een laatste geval is nog niet zo lang geleden, in 2023. Hier ging het om een Frans echtpaar dat in het Franse Saint Martin woonde. Zij waren echter in ‘Nederlandse’ Sint Maarten getrouwd. Dat was volgens de rechter ook het enige aanknopingspunt met Sint Maarten maar kennelijk wel voldoende. De rechter verwees naar de eerdere Arubaanse zaak en achtte zich bevoegd om de echtscheiding uit te spreken, de verdeling van de huwelijksgemeenschap te gelasten en te bepalen dat de in het convenant overeengekomen voorzieningen deel uitmaken van de beschikking.

Dit klinkt natuurlijk sympathiek. Maar helemaal onschuldig is de “waar was het feestje?” bevoegdheid niet. Echtgenoten moeten in elk geval met twee dingen rekening houden.

In de eerste plaats gaat de bevoegdheid inzake echtscheiding niet alleen over echtscheiding als zodanig. Is de rechter bevoegd ten aanzien van de echtscheiding, dan is hij dat volgens artikel 814 ook voor zogenaamde nevenvorderingen. Bijvoorbeeld verdeling van de gemeenschap (het huwelijksvermogen) of onderhoudsverplichtingen (partneralimentatie).

De rechter heeft het in de genoemde zaken eigenlijk alleen over echtscheiding. Of daarbij de bevoegdheid in nevenvoorzieningen komt, wordt niet gezegd. Toch lijkt dat wel zo te zijn. In elk geval werd in de Curaçaose echtscheiding ook het echtscheidingsconvenant meegenomen; en in de Sint Maartense zaak ook een bevel tot verdeling van de gemeenschap. Praktisch gezien is daar natuurlijk veel voor te zeggen. Die zaken moeten nu eenmaal bij echtscheiding worden geregeld en dan is het wel zo makkelijk dat dat in een keer en bij dezelfde rechter kan. Dat is ook precies de achtergrond van artikel 814 Rv Car. Maar met al die ingrijpende zaken moet je je toch gaan afvragen of het antwoord op de vraag “waar was het feestje?” nog wel relevant is: wat heeft de Arubaanse rechter nog te zeggen over verdeling van gemeenschap of alimentatie tussen onze twee New Yorkers die in New York wonen?

In de tweede plaats gaat bevoegdheid stiekem ook over het toepasselijke recht. Dat ligt aan het feit dat de regels die een Arubaanse rechter bijvoorbeeld gebruikt om het toepasselijk recht te bepalen, niet dezelfde zijn als de regels die een rechter in Frankrijk, Nederland, of New York gebruikt. En dus kan het recht dat wordt toegepast verschillen afhankelijk van bij welke rechter je terechtkomt. Dat geldt voor de echtscheiding zelf maar dus ook voor vermogens- en alimentatievragen.

Neem onze twee New Yorkers die op honeymoonholiday trouwen in Aruba. Als zij zouden willen, kunnen ze dus ook bij de Arubaanse rechter terecht voor hun echtscheiding. En ook voor daarmee samenhangende verzoeken. De volgende stap zou moeten zijn dat de rechter het toepasselijke recht bepaalt. In geen van de drie zaken hierboven zegt de rechter ook maar iets over welk recht van toepassing zou zijn. Dat had wel gemoeten. Dat je bij de Arubaanse rechter bent, wil nu eenmaal niet zeggen dat Arubaans recht van toepassing is. Oudere Caribische rechtspraak wijst bijvoorbeeld in de eerste plaats naar het recht van de plaats waar de echtgenoten wonen. Dus het recht van New York voor onze New Yorkers, dat van Venezuela voor het Venezolaans echtpaar en Frans recht in Sint Maarten. Het recht van New York zou ook vermoedelijk ook van toepassing zijn als partijen zich bij de New Yorkse rechter hadden gemeld. De Arubaanse rechter lijkt zijn eigen recht toe te passen. New Yorks of Arubaans recht, dat kan echt uitmaken!

De vraag naar toepasselijk recht is van groot belang, voor de echtscheiding maar ook voor nevenvragen van huwelijksvermogensrecht en alimentatie. Die dingen wil je en moet je goed geregeld hebben en dat kan alleen als je weet welk recht van toepassing is. Zeker als partijen ook nog willen dat hun regeling bij de Arubaanse rechter geaccepteerd en erkend wordt als ze in New York thuiskomen, dan is duidelijk dat een huwelijk geen koffiezetapparaat is dat je even naar de winkel terugbrengt.

Vragen over grensoverschrijdend scheiden? Klaarlicht legal adviseert!